Ես հիշում եմ, թե ինչպես 2017 թվականին մասնակցեցի մանկաբուժական կոնֆերանսի, որտեղ դոկտոր Միշել Մասիասը` մանկաբուժության գծով պրոֆեսորը և Հարավային Կարոլինայի բժշկական համալսարանի զարգացման-վարքագծային մանկաբուժության բաժանմունքի վարիչը, ներկայացնում էր լսարանին աուտիզմի նշանները և պատմում այն տագնապահարույց ազդանշանների մասին, որոնց անհրաժեշտ է ուշադրություն դարձնել:
Նկարագիր
Աուտիզմի սպեկտրի խանգարումները (ԱՍԽ) զարգացման խանգարումներ են, որոնք կարող են սոցիալական, հաղորդակցական և վարքագծային նշանակալի խնդիրների պատճառ դառնալ: Համաձայն Հիվանդությունների վերահսկողության և կանխարգելման կենտրոնի 2016 թվականի զեկույցի՝ ԱՄՆ-ում 54 երեխաներից մեկի մոտ ախտորոշվում է ԱՍԽ (source): Դուք կարող եք հանդիպել ընտանիքների, ովքեր շատ անհանգստացած են իրենց երեխայով, և բարձրաձայնում են հնարավոր ախտորոշման մասին իրենց կասկածը հերթական այցելության ժամանակ, մինչդեռ մյուսները կարող են հերքել իրենց երեխայի մոտ տվյալ հիվանդությանը բնորոշ որոշ ախտանշանների ի հայտ գալը:
ԱՍԽ-ի ախտանշաններ
Կյանքի առաջին տարիների ընթացքում աուտիզմի հիմնական ախտանշանները ներառոմ են.
- Անբավարար ուշադրություն ուրիշի դեմքի կամ աչքերի հանդեպ
- Սահմանափակ արձագանք սեփական անվանն ի պատասխան
- Նվազագույն մասնակցություն, ուշադրության բաշխման խնդիր, ուշացած պատասխան
- Սահմանափակ էմպաթիկ փոխազդեցություն
Տագնապահարույց ազդանշանները, որոնց պետք է ուշադրություն դարձնել մինչև 6 ամսական տարիքը, ներառում է՝
Դժվարություն կամ խնդիրներ հետևյալ գործողություններում.
- Դեմքերին նայելը
- Մյուսներին ժպտալը
- Հաճույքով թոթովելը
Ստորև ներկայացնում ենք հոդված, որը դիտարկում է առաջին տարում տեսողական կոնտակտի բացակայությունը.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4035120/
Տագնապահարույց ազդանշաններ, որոնց պետք է ուշադրություն դարձնել 6-12 ամսական տարիքում, ներառում է՝
Դժվարություն հետևյալ գործողություններում.
- Սեփական անվանն արձագանքելը
- Թոթովելը
- Սոցիալական խաղեր խաղալը
- Զգացմունքները վառ արտահայտելը
Ստորև ներկայացնում ենք հոդված, որը դիտարկում է առաջին տարում աուտիզմին բնորոշ վարքի դրսևորումները.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15749241
Տագնապահարույց ազդանշաններ, որոնց պետք է ուշադրություն դարձնել 12-18 ամսական տարիքում, ներառում է՝
Դժվարություն հետևյալ գործողություններում.
- Ցուցադրված առարկային հետևելը
- Առարկան ցույց տալը՝ ի պատասխան խնդրանքի/պահանջի
- Հետաքրքրություն արտահայտելը
- Ժեստեր օգտագործելը
- Կրկնօրինակելը
- Հասակակիցների նկատմամբ հետաքրքրություն ցուցաբերելը
Հոգեկան խանգարումների ախտորոշիչ և վիճակագրական ձեռնարկը (DSM V) վերջերս վերանայվել և թարմացվել է՝ օգնելով աուտիզմի տարբեր տեսակները համախմբել «Աուտիզմի սպեկտրի խանգարումները» (ԱՍԽ) մեկ ընդհանուր վերնագրի տակ: Այն նաև աուտիզմի ախտանիշները խմբավորել է երկու հիմնական կատեգորիայի՝ «սոցիալական հաղորդակցության / փոխազդեցության կայուն դեֆիցիտ» և «սահմանափակ կրկնվող վարքագիծ» (վերջինս ներառում է զգայական խնդիրները):
- https://www.autismspeaks.org/autism-diagnosis-criteria-dsm-5
- https://www.autismspeaks.org/dsm-5-and-autism-frequently-asked-questions
DSM V- ի նկարագրության և դասակարգման մասին լրացուցիչ տեղեկություններ և մանրամասներ կարելի է գտնել հետևյալ հղումներով.
Որպես կլինիկական բժիշկներ, կարևոր է, որ մենք վերահսկենք և զննենք բոլոր երեխաներին զարգացման սքրինինգային գործիքներով (ՀՀ-ում ԱԱՊ օղակում կիրառվում է M-CHAT աուտիզմի հայտնաբերման հարցաշարը 18 ամսականների համար) և հնարավորինս արագ բացահայտենք ԱՍԽ ունենալու հավանականությամբ երեխաներին: Չնայած ԱՍԽ-ի համար բուժում չկա, վաղ միջամտության ծառայությունները կարող են դրականորեն ազդել երեխայի զարգացման և սոցիալիզացիայի վրա:
Հուսով եմ՝ նյութն օգտակար էր։
Հարգանքով՝
Էյալ Բեն-Այսիք, Բժիշկ, Մանկական հիվանդանոց, Լոս Անջելես
