Ցելիակիա հիվանդություն

Այսօր ես կցանկանայի անդրադառնալ Ցելիակիա հիվանդությանը (ՑՀ), որն աշխարհում ախտահարում է մոտավորապես 100-ից 1 մարդու։

ՑՀ-ն կարևոր գործոն է ստամոքս-աղիքային խնդիրներ ունեցող երեխաների շրջանում, երբ նրանք ներկայանում են բազմաթիվ ոչ հատուկ գանգատներով, ֆիզիկական քննության կամ լաբորատոր հետազոտման արդյունքում հայտնաբերված տարբեր շեղումներով:

«Ժամանակակից մանկաբուժություն» հանդեսի 2020 թվականի դեկտեմբերի համարում Ջ. Սիլվեսթեր Ջ.-ի` «Ցելիակիա հիվանդության նոր ախտորոշիչ հարացույց» վերնագրով վերջերս լույս տեսած հոդվածն ուշագրավ անդրադարձ է կատարում Ցելիակիա հիվանդությանը:

Ռիսկի գործոններ

Ցելիակիա հիվանդությունն (ՑՀ) առավել տարածված է հետևյալ ռիսկի գործոններն ունեցող երեխաների շրջանում՝

• ՑՀ կամ հերպետիֆորմ դերմատիտ ունեցող ընտանիքի անդամ
• Տիպ 1 շաքարային դիաբետ
• Դաունի համախտանիշ կամ Տերների համախտանիշ
• Վահանագեղձի աուտոիմուն հիվանդություն:

 
Երեխաների շրջանում Ցելիակիա հիվանդության տարածված նշանները/ախտանիշները ներառում են՝

• Քրոնիկ կամ ընդմիջվող լուծ
• Քրոնիկ փորկապություն, որը չի ենթարկվում սովորական բուժման
• Որովայնի քրոնիկ ցավ
• Որովայնի փքվածություն
• Կրկնվող սրտխառնոց կամ փսխում
• Քաշի կորուստ կամ ֆիզիկական զարգացման հապաղում
• Կարճահասակություն կամ աճի խանգարումներ
• Ուշացած սեռական հասունացում
• Երկաթ պակասորդային սակավարյունություն
• Վարքագծային խնդիրներ և գրգռվածություն
• Գլխացավ
• Արթրիտ/արթրալգիա
• Ատամների էմալի արատներ
• Կրկնվող աֆտոզ ստոմատիտ
• Շիճուկային տրանսամինազների բարձր մակարդակ:

 
ՑՀ վաղ ախտորոշումը և սննդի օպտիմալացումը հատկապես կարևոր են մանկական տարիքում՝ կանխելու անդառնալի բարդությունները, ինչպիսիք են կարճ հասակը, օստեոպորոզը, աուտոիմուն խանգարումների առաջացումը:

Սքրինինգ

Ցելիակիա հիվանդության հայտնաբերման համար կլինիկական առավել մեծ նշանակություն ունեցող և ծախսարդյունավետ հետազոտման մեթոդ է շիճուկում հյուսվածքային տրանսգլյուտամինազի IgA հակամարմինների թեստը (IgA, tTG)` ի լրումն ընդհանուր իմունոգլոբուլին Ա-ի (IgA) թեստի, երբ երեխան շարունակում է օգտագործել սնձան (gluten) պարունակող հացահատիկային սննդամթերք: Երկու-երեք տարեկանից փոքր պացիենտները կարող են կայուն IgA-ի պակաս ունենալ, ինչը tTG IgA թեստը ավելի քիչ արդյունավետ է դարձնում: Նման դեպքում պետք է դիտարկել tTG IgG թեստը և/կամ դեամիդացված գլիադինի պեպտիդի նկատմամբ IgG դասի հակամարմինների թեստի հնարավորությունը (anti-DPG IgG):

Վարում

Ներկայումս Ցելիակիա հիվանդության վարման միակ միջոց է համարվում գլյուտենազերծ սննդակարգը: Այս սննդակարգին հստակ հետևելը էական նշանակություն ունի: Սակայն նախքան Ցելիակիա հիվանդության ախտորոշումը խորհուրդ չի տրվում սահմանափակել (կրճատել կամ խուսափել) գլյուտեն պարունակող սննդի օգտագործումից, քանի որ դա կարող է նպաստել կեղծ բացասական պատասխան ստանալուն` նվազեցնելով ինչպես շճաբանական/սերոլոգիական, այնպես էլ բիոպսիայի թեստերի զգայունությունը:

Գլյուտենազերծ սննդակարգի պահպանումը միակ միջոցն է Ցելիակիա հիվանդություն ունեցող հիվանդների բարակ աղու ախտահարված լորձաթաղանթը բուժելու համար: Սա նշանակում է, որ պետք է խուսափել ոչ միայն ցորեն, այլ նաև տարեկան, աշորա և գարի օգտագործելուց:
 
 
Հուսով եմ՝ նյութն օգտակար էր։
 
 
 
Հարգանքով՝
 
Էյալ Բեն-Այսիք, Բժիշկ, Մանկական հիվանդանոց, Լոս Անջելես