Սկոլիոզ

Սկոլիոզը ողնաշարի կառուցվածքային անհամաչափություն է` ողնաշարի կողմնային թեքումով և ողերի պտույտով:

Տարբերում են սկոլիոզի հետևյալ տեսակները.

• իդիոպատիկ (անհայտ պատճառով առաջացած) սկոլիոզ
• բնածին սկոլիոզ
• նյարդամկանային սկոլիոզ (հանդես է գալիս իբրև ախտանիշ)
• սկոլիոզի այլ ձևեր:

Իդիոպաթիկ սկոլիոզը կազմում է սկոլիոզի դեպքերի մեծամասնությունը` երեխան սովորաբար առողջ է, սկոլիոզի ստույգ պատճառը մնում է անհայտ: Իդիոպաթիկ սկոլիոզի առաջացման պատճառներից կարող են լինել գենետիկ նախատրամադրվածությունը, շարակցական հյուսվածքի ձևավորման անկանոնությունները կամ նյարդային համակարգի ենթակլինիկական նշաններով ընթացող հիվանդությունները:

Իդիոպաթիկ սկոլիոզը բաժանվում է տարիքային 3 խմբի.

• վաղ տարիքի` 0-3 տարեկան (ունի 1% տարածվածություն)
• մանկական/յուվենիլ` 4-10 տարեկան (տարածվածությունը` 10-15%)
• պատանեկան` 11 տարեկանից բարձր (կազմում է դեպքերի մոտավորապես 90%)։

Ամենից հաճախ հանդիպող ձևը պատանեկան իդիոպաթիկ սկոլիոզն է (դեպքերի 80%): Վաղ տարիքի սկոլիոզը չափազանց հազվադեպ է հանդիպում: Յուվենիլ սկոլիոզը հաճախ ախտորոշվում է միայն պատանեկան հասակում:

Բնածին սկոլիոզը զարգանում է ողերի միաձուլման կամ ոչ նորմալ ձևավորման պատճառով` ողի զարգացման մասնակի կամ լրիվ խախտման հետևանքով (սեպաձև ող կամ հեմիվերտեբրա/կիսաող): Սկոլիոզի այս տեսակը հազվադեպ է հանդիպում և սովորաբար զուգորդվում է բազմաթիվ բնածին համախտանիշներով:

Բնածին սկոլիոզով երեխաների մոտավորապես 20% ունի ողնաշարի և ողնուղեղի համատեղ խախտումներ, որոնք հաճախ հանդիպում են ողնուղեղային ճողվածքների (spina bifida) ժամանակ: Դրանք կարող են լինել թույլ արտահայտված, միջին և ծանր:

Բնածին սկոլիոզը կարող է զուգորդվել տարբեր համախտանիշների հետ: Որոշ համախտանիշների ժամանակ հանդիպում են նաև երիկամային անկանոնություններ, սրտի բնածին հիվանդություններ, թիակի բնածին բարձրացում, ծանրալսություն:

Ողնաշարի պրոգրեսիվող դեֆորմացիան բազմաթիվ մանկական նյարդամկանային հիվանդությունների, օրինակ, Դյուշենի մկանային դիստրոֆիայի, ողնուղեղային մկանային ատրոֆիայի, մանկական ուղեղային պարեզի, հաճախ հանդիպող լուրջ բարդություններից է:

Սկոլիոզի այլ պատճառներ կարող են լինել ողնաշարի և ողնուղեղի վնասվածքները և ուռուցքները, ինչպես նաև շարակցական հյուսվածքի հիվանդությունները:

Կլինիկական նշանները

Սկոլիոզի դեֆորմացիան կարող է ի հայտ գալ ողնաշարի պարանոցային, կրծքային կամ գոտկային հատվածներում, սակայն ամենից հաճախ այն հանդիպում է կրծքագոտկային շրջանում: Անկախ պատճառից դրան բնորոշ են ուսերի անհամաչափությունը, կուզի առկայութունը և իրանի թեքվածությունը: Կրծքային հատվածում սկոլիոզը առաջացնում է կողերի պտտում. կորության ուռուցիկ կողմում կողերը պտտված են դեպի հետ (կուզ), գոգավոր կողմում` դեպի առաջ: Իդիոպաթիկ սկոլիոզը սովորաբար չի ուղեկցվում ցավերով: Ցավերի առկայության դեպքում բարձր է ներողնաշարային հիվանդության, օրինակ, ուռուցքի հավանականությունը: Նյարդամկանային սկոլիոզի ընթացքը բարենպաստ չէ, այսինքն պրոգրեսիվող է, զարգացող, դեֆորմացիայի աստիճանը կախված է հիմնական հիվանդության ծանրությունից, բնույթից և ընթացքից:

Երեխայի ֆիզիկական զննումը

Սկոլիոզի ախտորոշման համար երեխային զննում են կանգնած դիրքում, մեջքի կողմից: Գնահատվում է ուսերի և կոնքի համաչափությունը: Ուշադրություն, ոտքերի անհավասարաչափությունը նույնպես ուղեկցվում է կոնքի թեքումով, ինչը կարող է առաջացնել սկոլիոզի կեղծ պատկեր: Սկոլիոզի դեպքում ուղիղ կանգնած դիրքում երեխաների ողնաշարը թեքված է: Զննման հաջորդ քայլով պետք է խնդրել երեխային կռանալ առաջ` Ադամի առաջ թեքման թեստ:

Հիվանդության ընթացքը և վարումը

Ողնաշարի կորության ավելանալու վտանգը կախված է սկոլիոզի տեղակայումից և արտահայտվածությունից (Քոբի անկյուն), Ռիսերի նշանից, սեռից, տարիքից, աղջիկների մոտ` նաև դաշտանային ցիկլի առկայությունից:

Ողնաշարի անհամաչափության կամ կողային կուզի հայտնաբերումից հետո երեխան պետք է ուղեգրվի մասնագիտական խորհրդատվության՝ օրթոպեդի մոտ: Սկոլիոզի աստիճանը (Քոբի անկյուն) գնահատելու և երեխայի ոսկրային հասունացումը (Ռիսերի նշան) որոշելու համար կատարվում է ողնաշարի առաջնահետային պլանով ռենտգեն նկարահանում` կանգնած դիրքում:

Ստանդարտ ռենտգեն նկարի վրա մինչև 8-10˚ կորության անկյունը չի գնահատվում իբրև սկոլիոզ:

Ռենտգեն նկարում հայտնաբերված 20˚ և ավելի բարձր կորություն ունեցող բոլոր երեխաների համար օրթոպեդի խորհրդատվությունը պարտադիր է:

Եթե Ռիսերը 0-1, Քոբի անկյունը՝ 20˚, ապա պրոգռեսի ռիսկը կազմում է 22%, իսկ եթե Ռիսերը 2-4 նույն կորով, ապա պրոգրեսի ռիսկը՝ 1.6%: Եթե Ռիսերը 0-1, Քոբի անկյունը 20-29˚, ապա պրոգրեսի ռիսկը կազմում է 68%: Եթե նույն կորի դեպքում Ռիսերը 2-4, ապա պրոգրեսի ռիսկը՝ 23%:

Բուժումը

Իդիոպաթիկ սկոլիոզի բուժումը կախված է երեխայի տարիքից և ժամանակի ընթացքում կորության ավելացումից: Բուժման նպատակն է կանխել սկոլիոզի խորացումը: Չխորացող դեֆորմացիաները սովորաբար բուժման կարիք չեն ունենում:

Մինչև 20˚ կորության դեպքում խորհուրդ է տրվում նշանակել վարժություններ և հետևողաբար հսկել երեխային:

Եթե ռենտգեն նկարում դեֆորմացիայի անկյունը գերազանցում է 20˚-ը (20˚– 40˚), ցուցված է կորսետով բուժում: Կորսետը պետք է կրել օրական 22 ժամ, ինչը երեխային հնարավորություն է տալիս աճման շրջանում ուղիղ պահել թիկունքը, սակայն երեխաների մեծամասնությունը կորսետը կրում է օրական 18 ժամից ոչ ավելի:

Եթե սկոլիոզի անկյունը հայտնաբերման պահին 40˚-ից ավելի է, ապա միայն կորսետի օգտագործումը բավական չէ պահպանելու համար այդ մակարդակը: 40˚-50˚-ից բարձր անկյան դեպքում ցուցված է վիրաբուժական միջամտություն: Վիրահատությունն արդարացված է նաև սկոլիոզի յուրահատուկ տեսակների դեպքում, երբ կորության նույնիսկ փոքր անկյան ժամանակ կորսետի օգտագործումն անարդյունավետ է:
 
 
 
Հուսով եմ՝ նյութն օգտակար էր։
 
 
Հարգանքով՝
 
Գայանե Զաքարյան, Վերականգնողական ծառայության ղեկավար, «ԱրԲեՍ» ԱԿ